गर्भवती महिलाहरू किन डिप्रेसनको बढी जोखिममा हुन्छन् ?
विश्व स्वास्थ्य संगठनको प्रतिवेदन अनुसार, विश्वका लगभग ५% वयस्कहरूले आफ्नो जीवनको कुनै न कुनै समयमा डिप्रेसनको सामना गर्नुपर्छ। डिप्रेसन एक सामान्य मानसिक रोग हो जसले सबै उमेर र वर्गका मानिसहरूलाई असर गर्न सक्छ। तर विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) को हालैको प्रतिवेदन अनुसार, पुरुषको तुलनामा महिलाहरू डिप्रेसनको बढी जोखिममा छन् र गर्भवती महिलाहरू डिप्रेसनबाट पीडित हुने सम्भावना अझ बढी हुन्छ ।
यो एकदमै चिन्ताको विषय हो, किनकि गर्भावस्थामा हुने डिप्रेसनले आमा र उनको बच्चा दुवैलाई नराम्रो असर पार्न सक्छ। महिलाहरूमा डिप्रेसनको जोखिम कम गर्न, यसको कारणहरू राम्ररी बुझ्नु महत्त्वपूर्ण छ। तर त्योभन्दा पहिले, विश्व स्वास्थ्य संगठन (ध्ज्इ) को प्रतिवेदनमा डिप्रेसनको बारेमा अन्य के जानकारी दिइएको छ, जानौं।
विश्व स्वास्थ्य संगठनको प्रतिवेदनले के भन्छ?
विश्व स्वास्थ्य संगठनको प्रतिवेदन अनुसार, विश्वका लगभग ५% वयस्कहरूले आफ्नो जीवनको कुनै न कुनै समयमा डिप्रेसनको सामना गर्नुपर्छ। जबकि ६० वर्षभन्दा माथिका व्यक्तिहरूमा डिप्रेसनबाट पीडित व्यक्तिहरूको संख्या ५.७% छ। चिन्ताजनक कुरा के छ भने पुरुषको तुलनामा ५०% बढी महिलाहरू डिप्रेसनबाट पीडित छन् । गर्भवती महिलाहरूमा डिप्रेसनको दर अझ बढी हुन्छ ।
प्रतिवेदन अनुसार, विश्वभर १०% भन्दा बढी गर्भवती महिलाहरू डिप्रेसनमा जान्छन्। प्रतिवेदन अनुसार, विश्वका गरिब वा मध्यम आय भएका देशहरूमा ७५% भन्दा बढी डिप्रेसनका बिरामीहरूले कुनै पनि उपचार पाउँदैनन्। स्पष्ट रूपमा, उपचार नगरिएका डिप्रेसनबाट पीडित यी व्यक्तिहरूमा गर्भवती महिलाहरूको पनि ठूलो संख्या हुनेछ। यी अवस्थाहरूमा सुधार ल्याउन महिलाहरूमा डिप्रेसनको कारण बुझ्नु, यसलाई हटाउनु र सही समयमा उपचार प्रदान गर्नु धेरै महत्त्वपूर्ण छ।
गर्भवती महिलाहरूमा डिप्रेसनका घटनाहरू किन बढी हुन्छन् ?
गर्भावस्थामा महिलाहरूमा डिप्रेसनको समस्या बढ्नुका धेरै कारणहरू छन्। यी मध्ये केही कारणहरू शारीरिक छन् भने केही महिलाहरूको सामाजिक, पारिवारिक, आर्थिक अवस्था र भावनाहरूसँग सम्बन्धित छन्।
हर्मोनमा परिवर्तन
गर्भावस्थाको समयमा, महिलाको शरीरमा महत्त्वपूर्ण हार्मोनल परिवर्तनहरू हुन्छन्। एस्ट्रोजेन र प्रोजेस्टेरोन जस्ता हर्मोनहरू उल्लेखनीय रूपमा बढ्छन्, जसले घबराहट, चिडचिडापन, चिन्ता र डिप्रेसन निम्त्याउन सक्छ। यसबाहेक, गर्भावस्थामा कोर्टिसोल जस्ता हर्मोनमा पनि धेरै उतारचढाव आउँछ, जसले गर्दा मानसिक तनाव बढ्छ र महिलाहरू प्रायः डिप्रेसनको शिकार हुन्छन्।
भावनात्मक परिवर्तनहरू
गर्भावस्थाको समयमा महिलाहरूले शारीरिक परिवर्तन मात्र नभई भावनात्मक परिवर्तनहरू पनि धेरै उतारचढावहरूको सामना गर्छन् । बच्चालाई सुरक्षित र स्वस्थ राख्ने चिन्तादेखि बढ्दो आर्थिक जिम्मेवारी र तपाईंको सम्बन्धमा आउने परिवर्तनसम्म, धेरै कुराहरू छन् जसले भावी आमालाई भावनात्मक रूपमा विचलित पार्न सक्छ र डिप्रेसन निम्त्याउन सक्छ ।
पारिवारिक–सामाजिक सहयोगको अभाव
गर्भावस्थामा, महिलालाई आफ्नो परिवार, साथीभाइ र वरपरको समाजबाट बढी सहयोग र समर्थन चाहिन्छ । यो सहयोगले महिलाहरूलाई गर्भावस्थामा हुने शारीरिक र भावनात्मक परिवर्तनहरूको सामना गर्न मद्दत गर्न सक्छ । तर पर्याप्त पारिवारिक र सामाजिक सहयोग नपाउने गर्भवती महिलाहरूमा डिप्रेसन हुने जोखिम बढी हुन्छ ।
डिप्रेसनको विगतको इतिहास
गर्भावस्था अघि डिप्रेसनको समस्या भएका महिलाहरूलाई गर्भावस्थामा फेरि डिप्रेसनको समस्या हुने सम्भावना बढी हुन्छ। यो किनभने धेरै गर्भावस्थाहरूले पुराना समस्याहरू फिर्ता ल्याउँछन्। पहिले नै डिप्रेसन अनुभव गरेका महिलाहरू गर्भावस्थाको समयमा हुने हार्मोनल परिवर्तनहरूप्रति बढी संवेदनशील हुन सक्छन्।
गर्भावस्थासँग सम्बन्धित चिकित्सा समस्याहरू
गर्भावस्थामा कुनै पनि समस्या भएका महिलाहरूलाई, विशेष गरी उनीहरूको आफ्नै स्वास्थ्य वा गर्भमा रहेको बच्चाको स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित कुनै पनि चिकित्सा समस्या, डिप्रेसनको जोखिम बढी हुन्छ । गर्भावस्थामा मधुमेह र समयपूर्व प्रसव जस्ता जटिलताहरूले पनि महिलाहरूमा डिप्रेसनको जोखिम बढाउन सक्छ। यी समस्याहरूले शारीरिक समस्याहरू साथै तनाव र चिन्ता पनि निम्त्याउन सक्छ, जसले डिप्रेसन निम्त्याउन सक्छ ।
आमा र बच्चामा डिप्रेसनको प्रभाव
गर्भावस्थामा हुने डिप्रेसनले आमा र उनको गर्भमा रहेको बच्चा दुवैमा नकारात्मक असर पार्न सक्छ । अहिलेसम्म गरिएको अनुसन्धानले गर्भावस्थाको समयमा डिप्रेसनले समयपूर्व प्रसव, कम तौल र विकासमा ढिलाइ जस्ता समस्याहरूको जोखिम बढाउँछ भन्ने देखाएको छ। यसबाहेक, गर्भावस्थाको समयमा डिप्रेसनले कहिलेकाहीं आमा र बच्चाबीचको सम्बन्धमा समस्या सिर्जना गर्छ, जसले लामो समयसम्म बच्चाको मानसिक स्वास्थ्य र विकासमा नकारात्मक असर पार्न सक्छ।
गर्भावस्थामा डिप्रेसनको उपचार
गर्भावस्थामा डिप्रेसनको उपचार आमा र उनको गर्भमा रहेको बच्चा दुवैको लागि धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छ। रोगको गम्भीरतामा निर्भर गर्दै, मनोवैज्ञानिक सल्लाह, परामर्श वा औषधि आवश्यक पर्न सक्छ । गर्भवती महिलाहरूमा हुने डिप्रेसनलाई समयमै पहिचान गरियो भने उपचार सजिलो हुन्छ । यसका लागि गर्भवती महिलाको हेरचाह गर्ने डाक्टर र स्वास्थ्यकर्मीहरूले मात्र ध्यान दिनु आवश्यक छैन, परिवारका सदस्य र साथीभाइहरूले पनि ध्यान दिनु महत्त्वपूर्ण छ।
सामान्यतया मानिसहरू या त डिप्रेसन बुझ्दैनन् वा बुझेपछि पनि लुकाउने प्रयास गर्छन्। गर्भावस्थाको समयमा महिलाहरूले सामना गर्ने डिप्रेसनको समस्यालाई उचित तरिकाले सम्बोधन गर्न, उनीहरूको वरपरको सम्पूर्ण समाजमा यो बुझाइ विकास गर्नु महत्त्वपूर्ण छ कि डिप्रेसन पनि अन्य कुनै पनि रोग जस्तै एक चिकित्सा समस्या हो, जुन उचित उपचार र ख्याल। जान सक्छ।