अत्यधिक कडाइले बच्चाको मानसिक विकासलाई असर गर्न सक्छ !
काठमाडौं,७ फागुन । बालबालिकाहरूले आफ्नो निर्दोषता, शरारती मजाक र हर्षोल्लासपूर्ण हाँसोले घरलाई खुशीको उज्यालोले भरिदिन्छन्। उनीहरूको मिठोपन र निर्दोष व्यवहारले उनीहरूलाई विशेष बनाउँछ, तर कहिलेकाहीँ आमाबाबु, राम्रो पालनपोषणको लागि, अत्यधिक कडा हुन्छन् (कडा अभिभावकत्व साइड इफेक्ट), जसको कारण बच्चाहरू डरपोक, चिडचिडा र जिद्दी हुन्छन्। त्यो निर्दोषता र प्राकृतिक प्रफुल्लता बिस्तारै हराउन थाल्छ।
यदि तपाईं आफ्नो बच्चा खुसी, स्मार्ट र आत्मविश्वासी बनाउन चाहनुहुन्छ भने, अभिभावकत्वमा केही महत्त्वपूर्ण कुराहरू ध्यानमा राख्नु धेरै महत्त्वपूर्ण छ। त्यसोभए आउनुहोस् हामी यस्ता ५ महत्त्वपूर्ण कुराहरू (प्रभावकारी अभिभावकत्व रणनीतिहरू) जानौं जुन प्रत्येक अभिभावकले आफ्ना बच्चाहरूलाई हुर्काउँदा अपनाउनुपर्छ।
१) धेरै “होइन“ भन्नु
के तपाईंले याद गर्नुभएको छ कि जब तपाईं आफ्नो बच्चालाई बारम्बार “हुदैन“ भन्नुहुन्छ, ऊ जिद्दी हुन थाल्छ? यो हुन्छ किनभने बालबालिकाहरूलाई नयाँ कुराहरू सिक्ने र अन्वेषण गर्ने प्राकृतिक अधिकार हुन्छ। तर यदि उनीहरूलाई सबै कुरा गर्नबाट निषेध गरियो भने, उनीहरू या त जिद्दी हुन्छन् या कायर हुन्छन्।
के गर्ने?
सबै कुरामा “हुँदैन“ भन्नुको सट्टा, मायालुपूर्वक कुरा बुझाउनुहोस्।
यदि केहि हानिकारक छ भने, बच्चालाई किन भनेर बताउनुहोस्।
“हुन सक्दैन“ को सट्टा “सायद पछि“ वा “अर्को विकल्प प्रयास गर्नुहोस“ प्रयोग गर्नुहोस्।
२) धेरै अनुशासन
अनुशासन आवश्यक छ, तर अत्यधिक कडाइले बच्चाको मानसिक विकासलाई असर गर्न सक्छ । धेरै पटक आमाबाबुले हरेक सानो गल्तीको लागि गाली गर्न थाल्छन्, जसका कारण बच्चा या त डराउँछ वा खुलेर आफ्नो भावना व्यक्त गर्न सक्दैन।
के गर्ने?
कडा हुनुभन्दा पहिले, बच्चाको गल्तीको कारण बुझ्नुहोस्।
मायालुपूर्वक कुरा बुझाएर उनीहरूलाई सही काम गर्न सिकाउनुहोस्।
केवल गाली गर्नुको सट्टा, बच्चालाई सही र गलत बीचको भिन्नता बुझाउनुहोस्।
३) बालबालिकाको भावनालाई बेवास्ता गर्ने
बालबालिका पनि मानिस हुन्, उनीहरूका पनि भावना र चाहना हुन्छन्। तर प्रायः आमाबाबुले आफ्नो भावनालाई गम्भीरतापूर्वक लिँदैनन् र भन्छन्, “यो सानो कुरा हो“ वा “तिमी अझै सानै छौ, तिमीलाई के थाहा छ“। यस कारणले गर्दा, बच्चाले आफ्ना भावनाहरूलाई दबाउन थाल्छ र पछि आफूलाई व्यक्त गर्न हिचकिचाउन थाल्छ।
के गर्ने?
बच्चाले भनेको कुरा ध्यानपूर्वक सुन्नुहोस् र उसलाई महसुस गराउनुहोस् कि उसको भावना महत्त्वपूर्ण छ।
यदि बच्चा दुखी छ भने, उसलाई अँगालो हालेर वा खेलेर खुशी पार्ने प्रयास गर्नुहोस्।
जब ऊ रिसाउँछ, उसको भावनाको कदर गर्नुहोस् र उसलाई नम्रतापूर्वक कुराहरू बुझाउनुहोस्।
४) उनीहरूलाई निर्णय लिने मौका दिनुहोस्
आमाबाबुले आफ्ना बच्चाहरूको लागि के लगाउने, के खाने, कुन खेल खेल्ने आदि जस्ता हरेक कुरामा निर्णय लिन थाल्छन्। यसले बच्चामा आत्मनिर्भरता र आत्मविश्वासको कमी निम्त्याउन सक्छ। यदि उनीहरूलाई साना कुराहरूमा आफैं निर्णय लिन अनुमति दिइयो भने, उनीहरू बढी सशक्त महसुस गर्छन्।
के गर्ने?
बच्चाहरूलाई आफैं छनौट गर्ने अवसर दिनुहोस्, जस्तै “आज तिमी कस्तो लुगा लगाउन चाहान्छौं ?“
उनीहरूलाई साना निर्णयहरू लिन स्वतन्त्रता दिनुहोस्, जसले उनीहरूको निर्णय लिने सीप विकास गर्नेछ।
यदि बच्चाले गल्ती गर्छ भने, उसलाई गाली गर्नुको सट्टा सच्याउने मौका दिनुहोस्।
५) प्रेम र स्नेह महत्त्वपूर्ण छन्
यदि तपाईं आफ्नो बच्चालाई उचित पालनपोषण दिन चाहनुहुन्छ भने, सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा प्रेम र स्नेह हो। जब बच्चाले सुरक्षित महसुस गर्छ र मायाले घेरिएको हुन्छ, ऊ खुसी र आत्मविश्वासी मात्र हुँदैन, तर उसको निर्दोषता र प्यारोपन पनि अक्षुण्ण रहन्छ।
के गर्ने?
बच्चालाई अँगालो हाल्नुहोस्, माया गर्नुहोस् र कुरा गर्नुहोस्।
उसको सानो उपलब्धिको प्रशंसा गर्नुपर्छ, यसले उसको आत्मविश्वास बढाउनेछ।
हरेक दिन उनीसँग केही गुणस्तरीय समय बिताउनुहोस्, जस्तै कथा सुनाउने, खेल्ने, वा सँगै केहि नयाँ सिक्ने।
आफ्ना छोराछोरीलाई माया र समझदारीका साथ हुर्काउनुहोस्
अत्यधिक कडाइ र प्रतिबन्धका कारण बालबालिकाको निर्दोषता र सुन्दरता बिस्तारै हराउन सक्छ। यदि तपाईं आफ्नो बच्चा खुसी, बुद्धिमान र आत्मनिर्भर बनाउन चाहनुहुन्छ भने, यी ५ कुराहरू मनमा राख्नुहोस्ः
सबै कुरामा “होइन“ भन्नुको सट्टा, प्रेमले बुझाउनुहोस्।
अनुशासन आवश्यक छ, तर धेरै कडा नहुनुहोस्।
बालबालिकाको भावना बुझ्नुहोस् र उनीहरूलाई खुलेर व्यक्त गर्न दिनुहोस्।
बालबालिकालाई साना निर्णय आफैं लिन दिनुहोस्, यसले उनीहरूको आत्मविश्वास बढ्नेछ।
उनीहरूसँग माया र स्नेह कायम राख्नुहोस्, ताकि उनीहरू खुसी र आत्मविश्वासी बनून्।
यदि आमाबाबुले आफ्ना छोराछोरीलाई माया र समझदारीका साथ हुर्काउनुभयो भने, उनीहरू खुशीको बाल्यकाल बिताउन सक्षम हुनेछन् र सफल, आत्मनिर्भर व्यक्ति पनि बन्नेछन्।